Bij Peer-supported Open Dialogue (POD) doet ieders stem ertoe

“Het is niet makkelijk om POD uit te leggen,” zegt Karin Lorenz-Artz, senior onderzoeker bij GGzE. “Het verschil tussen POD en gangbare vormen van zorg is de manier waarop POD direct het netwerk en de cliënt bij elkaar brengt waarbij de nadruk ligt op verbondenheid en niet zozeer op diagnose en interventies. De POD-professionals sluiten aan bij het proces van de cliënt en diens netwerk en creëren ruimte voor ieders stem. In een POD-gesprek wordt elke stem onvoorwaardelijk geaccepteerd, gerespecteerd en gehoord. Niemand heeft de waarheid en niemand hoeft anders te gaan denken. Binnen een POD-gesprek is dan ook luisteren naar elkaar zonder er een oordeel over te hebben, een analyse van te maken of een conclusie te trekken, de basis voor de dialoog die ontstaat. De POD-professionals maken ruimte voor alle uitingen. Zo komen de antwoorden vanzelf uit het netwerk.”

Arian kan daar een voorbeeld van geven. “Er gebeurde iets bijzonders tijdens het POD-gesprek waar mijn moeder bij aanwezig was. Iedereen komt aan het woord tijdens zo’n gesprek dus ook mijn moeder. Eigenlijk wilde ik helemaal niet horen wat zij te zeggen had. Toch kreeg zij alle ruimte om zich te uiten; zoals ik dat zelf ook mocht. De POD-professionals bleven het gesprek neutraal begeleiden en zorgden ervoor dat zowel mijn moeder als ik ons verhaal konden doen. Uiteindelijk vroeg ik mijn moeder om een knuffel en ik zag haar worsteling. Die knuffel kreeg ik niet. Boos ben ik naar huis gegaan.”

Karin legt uit dat een crisis veelal niet zozeer het psychische probleem van iemand is. “Vaak ontstaat een probleem of crisis uit een samenloop van omstandigheden en het contact tussen mensen. We gaan uit van een gezamenlijk probleem in een netwerk, waar soms moeilijk woorden aan te geven is. Het probleem van iemand is in veel gevallen vaak een uiting van iets dat nog niet uitgesproken is. Een open dialoog helpt om dit te gaan benoemen, om er taal aan te geven.”

Arian schetst een jeugd waarin drankgebruik en huiselijk geweld aan de orde van de dag waren. Dit heeft diepe sporen in zijn leven getrokken. Als kind was hij eenzaam en werd hij op school gepest. Hij vluchtte in gokken en zwaar middelengebruik. Later ging hij ook dealen om zijn cocaïneverslaving te onderhouden. Hij verloor alles en raakte twee keer dakloos. Hij voelde zich nergens veilig. Ook niet binnen een kliniek waar hij drie keer werd opgenomen. Na zo’n 30 jaar verslaving, talloze therapieën en een 15-jarig methadonprogramma kwam de verandering toen hij 6 jaar geleden bij het POD-team terecht kwam. Daar vond hij de veilige plek die hij nodig had.

“Ik voelde me gehoord, gezien en gerespecteerd. Het was een warm bad. Het team stond altijd voor me klaar. Soms wist ik niet eens wat ik nodig had, maar door de dialoog kwamen er dan als vanzelf antwoorden of oplossingen of wist ik wat mijn onderliggende vraag was,” vertelt Arian. “De dag na het gesprek met mijn moeder begonnen er wat kwartjes te vallen. Ik zag dat mijn moeder het heel zwaar heeft gehad en mij daardoor niet de liefde en aandacht heeft kunnen geven die ik nodig had. Ik ben gestopt met verwijten en heb contact met haar gezocht. Toen was er een ander gesprek mogelijk. Nu is er ook begrip van haar kant; ze ziet dat ik als kind ben beschadigd door alles wat er thuis gebeurde. Dat zij dat begrijpt, is heel belangrijk voor mij. Onze relatie is hersteld en we hebben nu een fijn contact.”

Arian werd in eerste instantie intensief door het team begeleid. “In het begin van de begeleiding door het POD-team ben ik door een diep dal gegaan. Ik was het spoor bijster, met name door het zware middelengebruik. Door de begeleiding van POD, en dat zit ‘m met name in het gehoord en gezien worden, kreeg ik weer regie over mijn eigen leven. Ik ben stapsgewijs met alle middelengebruik gestopt omdat ik dat wilde. Niet omdat een hulpverlener tegen me zei dat ik dat moest. De POD professionals bepalen niet wat goed voor me is. Dat doe ik zelf. ‘Nothing about me, without me’ wil zeggen dat er niet óver me gepraat wordt maar mét mij. Dit voelt voor mij heel veilig.”

Karin: “Niet meer over de cliënt praten waar de persoon niet bij is. Geen casuïstiekbespreking. De oplossing zit in het netwerk. Als er behoefte is aan expertise dan kun je een collega uitnodigen voor de volgende netwerkbijeenkomst. Zo ontstaat er iets gemeenschappelijks. Dit vraagt bescheidenheid van de hulpverlener. Pas dan kun je ruimte creëren voor de cliënt die expert is op het gebied van zijn leven. Het vraagt terughoudendheid in adviseren of iemand een bepaalde richting in sturen. Wel geef je grenzen aan als dat op een bepaald moment nodig is."

"Het doel is niet om het met elkaar eens te worden. Ieders perspectief wordt onvoorwaardelijk geaccepteerd, gerespecteerd en gehoord. Hulpverleners zijn opgeleid om te luisteren, het probleem te interpreteren en interventies aan te dragen. De POD-methode vraagt vaardigheden om onzekerheid verdragen. Niet bang zijn om stiltes te laten vallen waardoor de rust en ruimte ontstaat om dat wat niet is uitgesproken tevoorschijn te laten komen. Dat is de verdieping in het gesprek waar nieuwe inzichten kunnen ontstaan.”

Arian: “Dat het POD-team, ondanks alle problemen, onvoorwaardelijk zorg bleef geven en mij bleef steunen, heeft ertoe geleid dat ik mijn leven weer op de rit heb. De warmte, de gelijkwaardigheid, dat ik gezien word als mens en dat zij zorg verlenen vanuit het hart zijn de belangrijkste elementen binnen de POD. Het gaf mij de handvatten om zelf weer de regie over mijn eigen leven te voeren. Inmiddels heb ik weer een eigen appartement, ik zorg goed voor mezelf en doe met veel plezier vrijwilligerswerk. Op scholen geef ik gastlessen en ik ben trainer van de cursus ‘herstellen doe je zelf’. We zijn nu de POD-gesprekken aan het afbouwen. Dat is nog best spannend maar ik kan ze bellen als ik het echt nodig heb. POD is de zorg die bij me past en gaf me de warmte en aandacht die ik nodig had.”